โครงการศึกษาวิจัยและพัฒนาสิ่งแวดล้อมแหลมผักเบี้ยอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ตั้งอยู่ที่ตำบลแหลมผักเบี้ย อำเภอบ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี เนื่องจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ทรงมีพระราชดำริเมื่อวันที่ 12 กันยายน 2533 ให้มูลนิธิชัยพัฒนา สำนักงาน กปร. กรมชลประทาน และมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ร่วมกันศึกษาวิธีแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมที่เกี่ยวกับขยะมูลฝอยและน้ำเสียในชุมชน ซึ่งมีผลต่อการรักษาสภาพป่าชายเลนด้วยวิธีการทางธรรมชาติและรักษาธรรมชาติ

          ซึ่งหน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้เริ่มดำเนินงานศึกษาวิจัยตามโครงการศึกษาวิจัยและพัฒนาสิ่งแวดล้อมแหลมผักเบี้ยอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ตั้งแต่ปี 2534 เป็นต้นมา โดยดำเนินการในพื้นที่สาธารณประโยชน์ ณ ตำบลแหลมผักเบี้ย อำเภอบ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี เนื้อที่ประมาณ 642 ไร่

พระราชดำริ

        “..ปัญหาสำคัญ  คือ  เรื่องสิ่งแวดล้อม  เรื่องน้ำเสียกับขยะ  ได้ศึกษามาแล้วเหมือนกัน  ทำไม่ยากนัก  ในทางเทคโนโลยีทำได้ แล้วในเมืองไทยเองก็ทำได้.. ”

        “..โครงการที่จะทำนี้ไม่ยากนัก คือว่า ก็มาเอาสิ่งที่เป็นพิษออก พวกโลหะหนักต่างๆเอาออก ซึ่งมีวิธีทำ ต่อจากนั้นก็มาฟอกใส่อากาศ บางทีก็อาจไม่ต้องใส่อากาศ แล้วก็มาเฉลี่ยใส่ในบึง หรือเอาน้ำไปใส่ในทุ่งหญ้าแล้วก็เปลี่ยนสภาพของทุ่งหญ้าเป็นทุ่งหญ้าเลี้ยงสัตว์ ส่วนหนึ่งเป็นที่สำหรับปลูกพืช ปลูกต้นไม้..”

        “.. แล้วก็ต้องทำการเรียกว่า การกรองน้ำ ให้ทำน้ำนั้นไม่ให้โสโครก แล้วก็ปล่อยน้ำลงมาที่เป็นที่ทำการเพาะปลูก  หรือทำทุ่งหญ้า หลังจากนั้นน้ำที่เหลือก็ลงทะเล โดยที่ไม่ทำให้น้ำนั้นเสีย..”

กระแสพระราชดำรัส เมื่อวันที่ 12 กันยายน 2533  

ความเป็นมา        

          วันที่ 12 กันยายน   2533 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ได้มีพระราชดำริในการกำจัดขยะและบำบัดน้ำเสียชุมชน ภายใต้โครงการศึกษาวิจัยและพัฒนาสิ่งแวดล้อมแหลมผักเบี้ยอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ตำบลแหลมผักเบี้ย อำเภอบ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี ความว่า 

          “ต้องเป็นเทคโนโลยีธรรมชาติช่วยธรรมชาติ เป็นเทคโนโลยีอย่างง่าย ไม่ยุ่งยาก ใครๆ ก็ทำได้ และต้องเป็นเทคโนโลยีที่ราคาถูกหรือสามารถหาวัสดุในท้องถิ่นสร้างเทคโนโลยีดังกล่าวได้เอง”

          พิจารณาความในพระราชดำริให้ปรัชญาการศึกษาวิจัยเพื่อสร้างเทคโนโลยีที่ต้องใช้ธรรมชาติ ช่วยธรรมชาติ ไม่ต้องใช้เทคโนโลยีที่สร้างขึ้นมาเป็นส่วนประกอบแต่อย่างไร  เพราะฉะนั้นเทคโนโลยีกำจัดขยะและบำบัดน้ำเสียชุมชนที่ได้ส่งเสริมเผยแพร่ไปแล้ว  และที่กำลังส่งเสริมเผยแพร่ จึงเป็น เทคโนโลยีที่ใช้ธรรมชาติช่วยธรรมชาติ  หรือใช้ธรรมชาติเป็นทั้งฮาร์ดแวร์และซอฟท์แวร์ต่างช่วยควบคุมกันและกัน กล่าวอีกนัยหนึ่งคือ  เป็นเทคโนโลยีกึ่งธรรมชาติและเลียนแบบธรรมชาติ  จึงเป็นเทคโนโลยีที่สร้างได้ง่าย  สามารถใช้วัสดุธรรมชาติในท้องถิ่นก่อสร้างได้  ราคาถูก หรือไม่ต้องเสียค่าใช้จ่าย

วัตถุประสงค์          

1. เพื่อศึกษาวิจัยวิทยาศาสตร์การกำจัดขยะและการบำบัดน้ำเสียด้วยพืชจากเทศบาลเมืองเพชรบุรีในการนำผลไปพัฒนาเทคโนโลยีการกำจัดขยะและการบำบัดน้ำเสียด้วยพืช พร้อมทั้งสร้างรูปแบบ การใช้ประโยชน์จากปุ๋ยหมักจากการกำจัดขยะและน้ำเสียที่บำบัดแล้ว รวมทั้งผลกระทบที่เกิดขึ้นจากโครงการฯ
2. เพื่อศึกษาวิจัยทางสังคม อันได้แก่  รูปแบบของสังคม การประชาสัมพันธ์และสิ่งแวดล้อมศึกษาของเทศบาลเมืองเพชรบุรี  ในการนำผลไปประยุกต์ใช้สร้างแบบจำลองทางสังคม การประชาสัมพันธ์และสิ่งแวดล้อมศึกษาในการแยกขยะก่อนทิ้งและการบำบัดน้ำเสียขั้นต้นก่อนระบายลงสู่ท่อระบายน้ำของเทศบาล
3. เพื่อสร้างคู่มือในการเผยแพร่เทคโนโลยีที่ได้จากการศึกษาวิจัยวิทยาศาสตร์การ กำจัดขยะและบำบัดน้ำเสียชุมชนด้วยพืช  ได้แก่  คู่มือการทำปุ๋ยหมักจากขยะ  คู่มือการบำบัดน้ำเสีย    ด้วยระบบบ่อบำบัดน้ำเสีย ระบบพื้นที่ชุมน้ำเทียม ระบบหญ้ากรองน้ำเสีย ระบบพืชกรองน้ำเสีย ระบบแปลงพืชป่าชายเลน  และรูปแบบของสังคม การประชาสัมพันธ์และสิ่งแวดล้อมศึกษา

พื้นที่ดำเนินการ      

          หมู่ที่ 1 ตำบลแหลมผักเบี้ย  อำเภอบ้านแหลม  จังหวัดเพชรบุรี มีเนื้อที่ประมาณ 642 ไร่ 

หน่วยงานรับผิดชอบ     

1. สำนักงานมูลนิธิชัยพัฒนา อำเภอท่าแร้ง จังหวัดเพชรบุรี และ
2. โครงการศึกษาวิจัยและพัฒนาสิ่งแวดล้อมแหลมผักเบี้ยอันเนื่องมาจากพระราชดำริ

• (ม.ป.ป.). แหลมผักเบี้ยต้นแบบการบำบัดน้ำเสียโดยวิธีธรรมชาติตามแนวพระราชดำริ. กรุงเทพฯ : อมรินทร์พรินติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง.
• โครงการศึกษาวิจัยและพัฒนาสิ่งแวดล้อมแหลมผักเบี้ยอันเนื่องมาจากพระราชดำริ. (2548). การประยุกต์เทคโนโลยีการกำจัดขยะและบำบัดน้ำเสียตามแนวพระราชดำริสู่ท้องถิ่น / โครงการศึกษาวิจัยและพัฒนาสิ่งแวดล้อมแหลมผักเบี้ยอันเนื่องมาจากพระราชดำริ. กรุงเทพฯ : หจก.พรีวัน.
• เพ็ญศรี เปลี่ยนขำ. (2549). รายงานการศึกษาดูงาน โครงการศูนย์สาธิตพืชไร่และพืชสวนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ตำบล ท่าแร้ง อำเภอบ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี = โครงการศึกษาวิจัยและพัฒนาสิ่งแวดล้อมแหลมผักเบี้ยอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ตำบลแหลมผักเบี้ย อำเภอบ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี. เพชรบุรี : มหาวิทยาลัยราชภัฎเพชรบุรี.
• มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. (2541). รายงานสรุปผลการศึกษาวิจัย 5 ปี (พ.ศ. 2535-2540) = โครงการศึกษาวิจัยและพัฒนาสิ่งแวดล้อมแหลมผักเบี้ยอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ตำบลแหลมผักเบี้ย อำเภอบ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี. กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
• มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. (2542). โครงการศึกษาวิจัยและพัฒนาสิ่งแวดล้อมแหลมผักเบี้ย อันเนื่องมาจากพระราชดำริ ตำบลแหลมผักเบี้ย อำเภอบ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี : รายงานสรุปงานวิจัย. กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
• มหาวิทยาลัยเกษตรสาสตร์. (2542). เทคโนโลยีการกำจัดขยะแบบประหยัดและการกำจัดน้ำเสียด้วยพืช. กรุงเทพฯ : มูลนิธิชัยพัฒนา.
• สำนักงานจังหวัดเพชรบุรี, กลุ่มงานยุทธศาสตร์และข้อมูลเพื่อการพัฒนาจังหวัด. (2559). โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริในจังหวัดเพชรบุรี. เพชรบุรี : จังหวัดเพชรบุรี.
• มูลนิธิชัยพัฒนา. (2559). แหลมผักเบี้ย. สืบค้น 16 ก.พ. 2564. จาก https://www.chaipat.or.th 
• มูลนิธิชัยพัฒนา. (2559). โครงการศึกษาวิจัยและพัฒนาสิ่งแวดล้อมแหลมผักเบี้ยอันเนื่องมาจากพระราชดำริ อ.บ้านแหลม จ.เพชรบุรี. สืบค้น 16 ก.พ. 2564. จาก https://www.chaipat.or.th 
• โครงการศึกษาวิจัยและพัฒนาสิ่งแวดล้อมแหลมผักเบี่ยอันเนื่องมาจากพระราชดำริ. (ม.ป.ป.) โครงการพระราชดำริฯ แหลมผักเบี้ย. สืบค้น 16 ก.พ. 2564. จาก https://www.facebook.com/LERDProject