นับตั้งแต่ทรงขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติ ใน พ.ศ. 2489 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ทรงให้ความสนพระราชหฤทัยในงานด้านการพัฒนาชุมชน โดยเฉพาะงานด้านเกษตรกรรม เนื่องจากเป็นอาชีพหลักของคนไทย

          ตลอด 70 ปี แห่งรัชสมัย ได้เสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมเยือนประชาชนในพื้นที่ถิ่นทุรกันดารทั่วประเทศไทยอย่างต่อเนื่อง เพื่อช่วยแก้ปัญหาการทำกิน ให้คนยากไร้ได้มีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น ก่อให้เกิดองค์ความรู้ด้านการพัฒนาตามแนวพระราชดำริที่หลากหลาย เป็นมรดกอันล้ำค่าต่อลูกหลานไทยอย่างหาที่เปรียบมิได้

          นับตั้งแต่การสร้างน้ำที่ต้นน้ำด้วยนวัตกรรมการทำ "ฝนหลวง" แก้ปัญหาภัยแล้ง เพิ่มพื้นที่ป่าสีเขียว, การสร้าง "ฝาย" "อ่างเก็บน้ำ" และ "เขื่อน" เพื่อเก็บกักและบริหารจัดการน้ำตามความเหมาะสมของพื้นที่, การปลูก "หญ้าแฝก" เพื่อป้องกันน้ำท่วมและการพังทลายของตลิ่ง, "การเกษตรทฤษฎีใหม่" ที่ช่วยให้เกษตรกรได้ใช้ประโยชน์จากพื้นที่อย่างพอเพียงและยั่งยืน, "แก้มลิง" "คันกั้นน้ำ" และ "ทางน้ำผ่าน" เพื่อบรรเทาปัญหาน้ำท่วมและภัยแล้ง, นวัตกรรม "กังหันน้ำชัยพัฒนา" ที่ช่วยแก้ปัญหาน้ำเสีย ไปจนถึงการบริหารจัดการ "ป่าชายเลน" ที่ปลายน้ำ อันช่วยให้ชุมชนสามารถอยู่กับธรรมชาติและแหล่งทรัพยากรได้อย่างสมดุล มีกิน มีใช้อย่างพอดี มีความสุข และยั่งยืน

          เหล่านี้ ล้วนเป็นมรดก เป็นองค์ความรู้อันล้ำค่าที่คนไทยจะร่วมสืบสานพระราชปณิธานไปอย่างต่อเนื่องไม่มีที่สิ้นสุด เพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืนของประเทศไทยสืบไป

ความรู้ด้านการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติ 

          จากการศึกษาโครงการพระราชดำริในจังหวัดเพชรบุรีและจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ สามารถจำแนกองค์ความรู้ตามศาสตร์พระราชา ด้านการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติ “จากนภา ผ่านภูผา สู่มหานที” ได้ ดังนี้

ต้นน้ำ

     1. ฝนหลวง

     2. การอนุรักษ์ป่าไม้ สิ่งแวดล้อม และดิน

     3. ฝายต้นน้ำ

     4. หญ้าแฝก

กลางน้ำ

     5. เขื่อนและอ่างเก็บน้ำ

     6. คลองช่วยระบายน้ำ ทางน้ำผ่าน และคันกั้นน้ำ

     7. แก้มลิง

     8. แกล้งดิน

     9. เศรษฐกิจพอเพียง

     10. ปลูกป่า ๓ อย่าง ได้ประโยชน์ ๔ อย่าง 

     11. เกษตรทฤษฎีใหม่

     12. ไบโอดีเซล

ปลายน้ำ

     13. กังหันน้ำชัยพัฒนา

     14. การบำบัดน้ำเสียโดยใช้หลักธรรมชาติ

     15. การกำจัดขยะ

     16. การฟื้นฟูป่าชายเลน

ที่มา

          มูลนิธิชัยพัฒนา. (2560). สืบค้น 29 มี.ค. 2565. จาก https://www.chaipat.or.th/30thanniversary/from-the-mountain-to-the-sea.html